Monsterlijke wraak (Jago) in een labyrint van totale liefde (Othello)

Zoveel is duidelijk: de op macht beluste, jaloerse en uiterst listige Jago (Michaël Pas) bewerkt op een haast duivelse manier de ondergang van Othello. Omwille van zijn huidskleur en vreemde kom af, staat  Othello bekend als de Moor. Deze prins en veldheer, generaal van het Venetiaanse leger, heeft net een veldslag gewonnen, maar het feestje wordt een drama, passioneel, hartverscheurend en politiek monsterlijk.

Regisseur Servé Hermans (samen met Michel Sluysmans in de artistieke leiding van Toneelgroep Maastricht, opvolger van Het Vervolg) ziet Shakespeare’s drama over de ‘zwarte’ Othello om te beginnen als een fanatiek racistisch drama. Er is altijd wel een stok te vinden om de hond te slaan. Othello wordt door de Venetiaanse invloedrijke burgerij niet enkel als een vreemdeling bekeken. Als hij in het huwelijk treedt met de mooie, intelligente blanke Desdemona (Julia Akkermans), dochter van een senator, wordt hij als indringer beschouwd, te meer omdat een paar andere militairen Desdemona als hun kans zagen. Komt daar nog bij dat Othello niet zijn vriend Jago tot officier benoemt, maar wel Cassio, een nogal besproken sujet. Als dan ook nog het toeval een hand toesteekt, dan is het hek helemaal van de dam. Desdemona verliest een neusdoekje dat ze van Othello als huwelijkscadeau kreeg en waar hij een magische waarde aan toe schrijft. Via zijn niets vermoedende echtgenote Emilia komt Jago in het bezit van het kleinood en zal hij het als bewijsmateriaal van een zogezegd vreemdgaan van Desdemona gebruiken, waarmee dan ook het lot van al wie Jago’s gemene ambities in de weg staat, is bezegeld.

Othello (Koen De Sutter) start de voorstelling in zwart pak en met een zwart masker terwijl hij een contra-bas beroert en diepe, sombere tonen laat horen. Onheilspellend, terwijl toch achteraan iets blijere pianomuziek klinkt. Othello zet het masker af en toont wie en wat hij is: een dynamische vent, recht voor de vuist, onbevreesd. Zo treedt hij de beleidsmensen en andere ingezetenen van Venetië tegemoet. De vader van Desdemona schreeuwt zijn ontevredenheid uit over het huwelijk van zijn dochter met de Moor. Desdemona blijft bij haar zelfstandig genomen beslissing en zal, zo nodig, Othello op al zijn opdrachten vergezellen en onvoorwaardelijk steunen. Hier zien we dus een Desdemona die van zich afbijt en is het ook duidelijk dat Othello zichzelf volledig in haar terugvindt.

De essentie van het stuk draait rond Jago, Othello en Desdemona in een uitgepuurde vormgeving, te beginnen met een vrije

en meeslepende en wel overwogen tekstbewerking van Jibbe Willems, die plaats laat voor toepasselijke aria’s van onder andere Verdi, door Lies Verholen. Aria’s die de opgeroepen emoties en de vaak pijnlijke situaties een klankkleur geven die de realiteit helend overstijgt.

Het aanhoudend geniepig achtervolgen van Othello door Jago, die steeds meer terrein wint, maakt van Othello een opgejaagd iemand. Hij weet dat er geroddeld wordt en kan nog niet begrijpen dat niet iedereen zo eerlijk is zoals hij en Desdemona. Zijn liefde voor haar en haar liefde voor hem, is een totale liefde. Toch slaagt Jago er in, hem te doen wankelen. Othello doet nauwelijks een poging om de waarheid te achterhalen en Jago op zijn leugens en intentie te betrappen. Hij is totaal verblind door een absolute liefde en valt van de hoogste hoogte in het diepste dal.

Zo arglistig als Michaël Pas zijn Jago opbouwt en genuanceerd gestalte geeft (echt een plezier om hem in zijn cynische capriolen bezig te zien!), even zo overtuigend boetseert Koen De Sutter zijn Othello in de verschillende fasen van zijn teugelloze gedrevenheid die hem in het labyrint van het kwaad lokt. Door er naar gelang de voorstelling loopt, op te wijzen dat Shakespeare’s Othello veel verder gaat dan een verhaal over jaloersheid, vergissing of vreemdelingenhaat, geven regisseur Servé Hermans en zijn medewerkers een drive aan het stuk en brengen ze het ook in de hedendaagse belangstelling voor de vaak complexe wisselwerking tussen hoofd (ratio), hart (emoties) en onderbuik (driften).

De drie hoofdrolspelers zijn geregeld omringd door homogeen meespelende nevenpersonages die nu eens als een koor, als een vertegenwoordiging van de buitenwacht, dan weer als individuele betrokkenen in een vicieuze cirkel draaien. In dit vermeende ritueel wordt Othello stilaan een opgejaagd offer, terwijl hij zelf van Desdemona een offer maakt.

Het eindtafereel is van een bloedstollende spanning. Vanuit het doorzichtige verblijf van de twee geliefden, in de fond van de scène (decor van Flup Beys en Luc Goedertier), wordt de familietafel naar buiten en naar voor gebracht. Het wordt de offertafel, het altaar, gedekt met het laken van het echtelijk bed, waarop een op verzoening en voor Othello op inzicht hopende Desdemona zich te ruste legt. Othello heeft de kandelaar met brandende kaarsen mee. Als toeschouwer word je met je neus op de feiten gedrukt en je hoopt dat wat je weet dat zal gebeuren best niet gebeurt. En toch. Liefde is omgeslagen in waanzin. Alleen in de dood zijn Othello en Desdemona nog één en elkaars spiegelbeeld.

Volgens algemeen directeur Marcel ’t Sas, is het de bedoeling van Toneelgroep Maastricht ‘zoveel mogelijk mensen op zo veel mogelijk plaatsen te raken met theater’. Een betrachting die dan ook veel reisvoorstellingen veronderstelt. Daar is de groep uit Nederlands Limburg mee bezig en is ze zelfs doorgedrongen tot in het verre West-Vlaanderen. Wil je er op letten wanneer deze Othello bij jouw in de buurt komt? Ten zeerste aanbevolen.

Info: www.toneelgroepmaastricht.nl