Vijand van het Volk (H. Ibsen), anders bekeken.
Een samenwerking van de Unie der Zorgelozen, Kortrijk, met Theater Malpertuis, Tielt, met steun van de Provincie West-Vlaanderen, resulteert in een productie die duidelijk maakt dat zogezegde ‘amateurs’ met professionele theatermakers zinvol kunnen samenwerken. Vier jaar geleden lukte het al met Kasimir en Karolien (Ödön von Horvath), een herberg-drama over gekwetste liefde, chantage en hebzucht in crisistijd. Nu toont Geert Six, die samen met een gedreven ploeg vrouwen en mannen een wijkwerking in Kortrijk via verschillende projecten uitbouwt, een eigen visie op Vijand van het Volk, een toneelstuk (uit 1883) van de Noor Henrik Ibsen (1828-1906), een schrijver die zich naar het einde van de negentiende eeuw toe, sterk engageerde om waarheid en leugen en vooral macht en vrijheid eens goed onder de loep te nemen.
Nog altijd een actueel gegeven, zelfs in een democratie of misschien precies in een dergelijke samenleving die nog altijd geen weg weet met de verhouding tussen enkeling en massa, tussen heerser en onderdaan, arm en rijk, eigen partij- en algemeen belang, meerderheid en individualisme. Volgens de Duitse dichter Schiller is hij die alleen staat, het sterkst. Maar hebben zij die zich onpartijdig verenigen om de waarheid of een verandering te verdedigen, niet het recht aan hun kant? Het is de hamvraag in Vijand van het Volk.
Het oorspronkelijke stuk is gesitueerd in een kleine stad waar men graag een kuuroord wil ontwikkelen om de burgers van het stadje wat meer welstand te bieden en vooral om meer inkomsten te innen. De burgemeester geeft financiële ruggensteun aan een arts, zijn broer, die over de gezondheid van de inwoners waakt. Die dokter ontdekt echter via labo-onderzoek, dat het water dat uit een geneeskrachtige bron komt, besmet wordt door afvalwater van een bevriende firma. Er moeten dus dringend maatregelen genomen worden, dan dan ook niet te overzien grote onkosten zullen meebrengen. Stof genoeg om een heftige strijd uit te lokken tussen de gemeente (de burgemeester) en het welzijn van de bewoners (de arts).
Waar in het stuk van Ibsen de arts uiteindelijk het onderspit delft en hij ondanks zijn juist inzicht en eerlijkheid, door de gemeenschap wordt weggejaagd, geeft Geert Six de handeling een andere wending, waarmee hij eigenlijk Ibsens gecamoufleerde bedoeling actualiseert: niet diegene die fouten en machtsmisbruik, manipulatie en leugens, naar voor brengt, is een vijand van de ‘brave’ burger. Niet de ‘klokkenluider’ is verkeerd, maar de machthebber die zijn macht en aanzien niet in dienst wil stellen van waarheid en recht. Geert Six maakt duidelijk dat de burger, als individu en ook in groep, recht van spreken heeft en dat daar ook de media, in casu de pers, een grote rol in spelen.
Het is een visie die vanzelfsprekend aansluit bij de werking die de Unie der Zorgelozen dagelijks realiseert in een verband van uitgebreide sociale dienstbaarheid met een culturele en artistieke bewustmaking. Een ‘beweging’ waarin mensen iets inbrengen uit eigen ervaring en geconfronteerd worden met ervaringen van anderen. Dat mensen die zich willen inzetten voor theater daarbij geanimeerd en gesteund worden door beroepstonelisten komt de prestatie alleen maar ten goede en zorgt er onder meer voor dat het durven acteren niet karikaturaal wordt en blijft de zich uitrazende burgemeester als de man die de spreekwoordelijke hele bakken vuil (ook al zijn het – een hilarisch dubbelzinnige noot! – zelfs mooie bloemen) over zich krijgt, nog net binnen de grens van een overdrive.
Opmerkelijk in deze voorstelling is dat de vrouwelijke talenten zich sterk profileren door een daadkrachtige aanwezigheid in een politieke en dus vooral mannelijke aangelegenheid. Dat in het dialect wordt gespeeld komt het vlotte verloop van het spel ten goede, al verhoogt het ook de kans er een schepje bij te doen.
Geert Six houdt van zijn dialect. Streektaal als omgangstaal is nu eenmaal de noodzakelijke poëzie en de humor omtrent de dagelijkse ergernis. Sociaal geëngageerde podiumkunst creëert tenslotte een eigen taal en viseert vaak een plaatselijk publiek. Daarmee wordt niets afgedaan van de noodzaak aan een algemene gesproken en geschreven taal waardoor meer mensen worden bereikt. De Unie der Zorgelozen activeert echter de kunstzin vooral binnen een publiek waarin zij die creëren en zijn die kijken lotgenoten zijn. Het voornaamste daarbij is, dat er contact is tussen kunst en leven, in het besef dat theater er voor zorgt dat ook ‘gewone’ mensen gehoord en gezien worden.
Info: www.uniederzorgelozen.be
