De Living. Zelfdoding als verzet?
Evenzeer als de producties van de artistieke leider Milo Rau, passen ook deze van de jongere Ersan Mondtag (°1987) in de visie van NTGent, een theater waar een meerjarenplan wordt uitgewerkt om het publiek bewust te maken van wat er eigenlijk is gebeurd en nog gebeurt in de wereld en hoe je als individu kunt deelnemen aan het ‘open discours’, wat theater in feite is, om over oorzaken en gevolgen duidelijkheid te brengen. In het seizoen 2019-2020 komen in Gent drie eerdere producties van Milo Rau terug en in zijn nieuw werk zal onder meer het thema Familie in het brandpunt staan. Ook De Living van Mondtag zal worden hernomen.
De eerste kennismaking in Gent met het regiewerk van Ersan Mondtag was Die Vernichtung, het debuut (2016) van Olga Bach (°1990), die ook Das Erbe en Doktor Alici (naar Professor Bernardi van A. Schnitzler) schreef, die eveneens in een regie van Mondtag werden gecreëerd.
Die Vernichtung is een hallucinant gebeuren waarin bevoorrechte, goed opgeleide jonge mannen en vrouwen, zich vervelen en zich als in een roes uitleven. Een herinnering aan de roerige jaren zestig van de vorige eeuw, toen menig taboe werd overschreden. De experimenten met drugs en het grensoverschrijdend seksueel gedrag van toen, blijken weer naar boven te komen in feestjes en discussies die echter doordrongen zijn van een nihilisme, een zich terugtrekken in een eigen wereldje als ingebeelde blinde vinken in een versierde kooi die geen uitweg biedt. Hun wereld (eigenlijk Europa) gaat kapot, denken deze vier passieve zelfvernietigers die dan ook de vernietiging in de hand werken.
Dit eerste contact met een regie van Ersan Mondtag liet een diepe indruk na alleen al door de bijzondere manier waarin de vier jonge spelers zich als geslachtlozen aankleden. In een tweede huid kunnen ze zich in hun paradijselijke tuin, los van hun werkelijk voorkomen, als gelijken bewegen. Die metamorfose resulteert dan ook in een bijzondere lichaamstaal die meer zegt dan woorden (boventiteling in meerdere talen) ooit kunnen zeggen. Het afleggen van die tweede huid, op het einde van Die Vernichtung, brengt dan ook zowel de spelers als de toeschouwers tot een echte naakte waarheid: er verandert niets als je uit angst voor verandering in een droomwereld vlucht.
Ook in De Living wordt vertrokken van een zekere machteloosheid van een individu, hier nu een jonge Afrikaanse vrouw, alleen in een leefkamer. Het decor toont twee gelijke kamers. In de tweede verblijft eveneens een alleenstaande zwarte vrouw. In beide kamers hangt een uitvergrote buste van de Belgische koning Leopold II. Je kunt er niet naast kijken en je weet het onmiddellijk: de voorstelling verwijst naar het Belgisch koloniaal verleden, naar slavernij en uitbuiting.
Het wachten op een gebeuren, het stille uitvoeren van een dagelijks ritueel: een douche nemen, eten, afwassen, nadenken, mijmeren, het verloopt allemaal zo vanzelfsprekend. Zonder woorden wordt een spanning opgebouwd die de jonge zwarte vrouw op de duur niet meer kan verwerken: het verleden laat niet los. Kent haar buurvrouw en land- en tijdgenote, dezelfde spanning? Dezelfde onmacht? Zij verwijdert de buste van Leopold II uit haar eigen kamer en in de andere rukt ze er zijn baard af.
Zijn er verschillende mogelijkheden om zich te wreken op de nasleep van de slavernij waartoe men gedwongen werd? Is het mogelijk er zich tegen te verzetten opdat het niet meer zou kunnen bestaan? Het is toch niet omdat je als slaaf geboren bent, dat je als slaaf moet sterven? De hoofdvraag in De Living is echter of zelfdoding wel de enige en juiste manier is van verzet.
In de regie van Ersan Mondtag slagen de tweelingzussen Doris Bokongo Nkumu en Nathalie Bokongo Nkumu er in op een beheerste en doorvoelde manier de vele vragen en dito antwoorden op te roepen. Een laatste levensuur dat ze zonder woorden in hun sterke lichaamstaal evoceren, maakt van De Living een productie om lang over na te denken, een gelegenheid om, zoals Ersan Mondtag het zelf formuleert (in een gesprek met Eva-Maria Bertschy): ‘je eigen denken de ruimte te geven’.
Info: www.ntgent.be
