De Aanzegster van Zuidpool

Als regelmatige bezoeker van theatervoorstellingen, weet ik dat je als toeschouwer soms gebaat bent om vooraf wat informatie in te winnen over de voorstelling die je wil zien. Maar dat je ook soms beter af bent om vooraf zo weinig mogelijk te weten te komen over wat je te wachten staat, zeker als het gaat om een ‘spannend’ stuk. Weten hoe het afloopt, kan het toneelgenoegen voor een stuk bederven. Ik doe dus mijn best om niet te veel info prijs te geven over deze spannende ‘Aanzegster’.

Naar verluidt zou de artistieke kern van Theater Zuidpool aan de veelvuldig gelauwerde Nederlandse auteur Ilja Leonard Pfeiffer gevraagd hebben of hij (overigens een classicus) een klassieke tragedie kon bewerken, graag met een vrouw in de hoofdrol. En kwam Pfeiffer met het voorstel om iets rond #MeToo te schrijven, de beweging tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag, die in het najaar van 2017 via de zogenaamde ‘sociale media’ (zoals Twitter en FaceBook) als een lopend vuurtje over de hele wereld raasde. Bij deze beweging speelde een Amerikaanse actrice een vooraanstaande rol. Pfeiffer werd voor zijn theatertekst De Aanzegster geïnspireerd door deze actrice, waarbij haar naam eigenlijk niets ter zake doet: het toneelstuk is uiteindelijk geen ‘biografische’ vertelling. Al was deze actrice één van de boegbeelden van de #MeToo beweging, die een getuigenis aflegde tegen de Amerikaanse filmproducer Harvey Weinstein, waardoor deze in februari ll. veroordeeld werd wegens seksuele aanranding en verkrachting (maar te kennen gaf dat hij hiertegen in beroep zou gaan).

In het eerste deel van de voorstelling zien we een actrice die in dit stuk de gefingeerde naam Arminia Lulu draagt (en gespeeld wordt door Sofie Decleir) die worstelt met haar verleden, waarin ze als jonge vrouw tot vernederende seksuele handelingen verplicht werd door een Hollywood-producer, met de gefingeerde naam Krinzfield. Deze Arminia wordt door haar manager Michael Stern (gespeeld door Robby Cleiren) aangespoord om de gebeurtenissen openbaar te maken. Hij regelt voor haar een optreden in een populaire talkshow, en bereidt haar grondig voor bij het wat en het hoe ze alles best zou zeggen. In de door miljoenen kijkers gevolgde show, geleid door een listige en spraakvaardige showmaster (vertolkt door Koen van Kaam) slaagt Arminia Lulu erin om met een heel emotioneel verhaal de gladde showmaster de baas te zijn. Met als resultaat: een lawine met overrompelende reacties van een massa kijkers die zich in de ‘sociale media’ als één blok achter haar schaarden.

Als bewust onvoorbereide toeschouwer werd ik meegesleept door het verhaal van de actrice Arminia die zichzelf speelt, én door het subtiele en genuanceerde spel van de actrice Sofie Decleir die de actrice Arminia speelt, die in de show zichzelf speelt. Ik bedoel: het spel van de actrice die de actrice speelt die zichzelf speelt, en toch niet speelt. (Of misschien toch wel?) Het lijkt wat moeilijk, maar het subtiele spel van Sofie Decleir maakt alles meteen duidelijk. (Of misschien bewust toch niet echt meteen?) Dit maar om duidelijk te maken dat je door de auteur én de spelers voortdurend op een ander been wordt gezet.

Andere wending

Terzijde: als vader van drie dochters voel ik me ook sterk betrokken bij de #MeToo-beweging. En graag had ik de actrice Arminia vanuit de zaal aangemoedigd met de oproep: ‘Komaan Sofie, ik bedoel Komaan Arminia, geef er nóg een lap op’ (Oproep die ik enkel binnensmonds lanceerde, ik ben immers geen spelbreker). Maar de lap kwam van een andere kant: op initiatief van de betrokken filmproducer Krinsfield (die we niet te zien krijgen, enkel zijn naam wordt vermeld) werd het verleden van de actrice Arminia uitgespit. Waardoor het verhaal een andere wending neemt, en waarbij je als toeschouwer geleidelijk aan beseft dat het hier om méér gaat dan enkel maar #MeToo. En wel om de delicate verhouding tussen enerzijds feiten en waarheid, en anderzijds manipulatie en perceptie. Waarbij alles door elkaar wordt gehaspeld, tot je niet meer weet welke partij je moet kiezen (of nee, je hoeft hier niet te kiezen, of toch?). Hoe het evolueert en eindigt wil ik niet vertellen, want voor de toeschouwer die van spanning houdt, en die de afloop nog niet precies kent, blijft deze voorstelling bijzonder spannend tot het einde toe.

Sofie Decleir is magistraal in de vertolking van haar personage. Zij breng vaart in de voorstelling, weet enkele malen stevig uit te halen en tijdig weer af te remmen. Tot Arminia eindigt als een eenzame vrouw, en medelijden oproept. (Of toch niet?)

Dankzij dit door Ilija Leonard Pfeiffer vakkundig gestructureerde verhaal dat geen oordelen velt of oplossingen aanreikt, maar wel een actueel en prangend maatschappelijk probleem aankaart, dankzij de voornoemde protagoniste Sofie Decleir, haar even schitterende antagonist Koen van Kaam, en natuurlijk ook dankzij de coördinerende blik van regisseur Jorgen Cassier die alles netjes in de hand houdt, is dit stuk uitgegroeid tot een aangrijpende actuele tragedie. Decleir en Van Kaam worden degelijk omringd door Stijn Van Opstal als de uitstekend getypeerde ‘vriend’ van Arminia, en de jonge acteur Kenneth Cardon in de eveneens bijzonder goed gespeelde dubbelrol van advocaat van de tegenpartij, en van het vroegere ‘vriendje’ van Arminia). Ook de begeleidende muziek (vibrafoon en percussie), live uitgevoerd door Els Van de Weyer, de kostuums van Andrea Kränzlin en het lichtontwerp van Harry Cole verdienen een speciale vermelding. Waardoor ik met een hand op het hart mag zeggen en schrijven: dit is voor mij een van de beste theatervoorstellingen van dit seizoen.

Tenslotte nog dit: De Aanzegster wordt na de première op 4 maart in Vlaanderen en Nederland nog gespeeld tot de dernière op donderdag 28 mei 2020 in de Bourla-schouwburg (Antwerpen) in het kader van het festival ‘Antwerpse Kleppers’ (georganiseerd door het Toneelhuis). En op 17 maart 2020 verschijnt de tekst van De Aanzegster in de bundel: De veelstemmige man. Verzameld toneelwerk 2007-2020 van Ilja Leonard Pfeiffer, uitgegeven door De Arbeiderspers (Amsterdam).