Het Fioretti Project van Lucinda Ra en De Bank van STAP. Spelend confronteren
Lucinda Ra maakt met Het Fioretti Project theater over kinderen in de psychiatrie en STAP maakt met De Bank theater met
mentaal gehandicapten. Waar liggen de verschillen en de gelijkenissen? Kan je verschillen samenbrengen? Het antwoord is eenvoudig en alledaags. Gelijk welke gemeenschap bestaat uit mensen die van elkaar verschillen en toch elke dag samen leven en samen dingen beleven. Theater is daarenboven de kunst van het inspelen vanuit verschillende invalshoeken op een variërend publiek. Wat Lucinda Ra en STAP betrachten is tonen dat mensen hoe dan ook op elkaar zijn aangewezen en het samen beleven van iets gebaad is met verstandhouding. We zijn samen onderweg en uiteindelijk heeft iedereen af en toe wel een beetje hulp nodig, zoals het op het einde van Het Fioretti Project via een tribune-breed spandoek duidelijk wordt gemaakt.
STAP is in Turnhout al sinds 1985 bezig met een vorming van acteurs en actrices vanuit hun bijzondere eigenheid terwijl het gelegenheids- en kunstenaarscollectief Lucinda Ra verleden jaar onderdook in Fioretti, de kinderafdeling van het Psychiatrisch Centrum Dr. Guislain te Gent, waar jongeren met psychische problemen of uit probleemgezinnen, terechtkunnen. STAP is een theateratelier dat in 1991 eindelijk werd erkend als dagcentrum door het Ministerie van Welzijn en Gezin en een permanente op- en begeleiding realiseert rond het medium theater. Lucinda Ra reageerde op een uitnodiging om kennis te maken met kinderpsychiatrie in een Gents instituut en deed dat vanuit een drang theater te maken vanuit een nieuwsgierigheid en tegelijk vanuit de maatschappij-kritische vraag waarom bepaalde kinderen een lange tijd tussen vier muren moeten verblijven. Een uitzonderlijk leerrijke confrontatie die tenslotte in een fantasievolle productie is geëindigd waarin niet de innemend bejegende kinderen en jongeren lijfelijk optreden, maar wel in beeld en inspiratie tegenwoordig zijn.
Het Fioretti project, geeft geen antwoorden maar roept wel vragen op, niet enkel over mogelijke manieren van psychiatrische behandeling, maar ook over de houding die de buitenwereld, de maatschappij, aanneemt. Waar de spelers van Lucinda Ra (Simon Allemeersch, Barbara Claes, Stefanie Claes, Maarten De Vrieze, in een dramaturgie van Bart Capelle) op aanstuurden was vooreerst een sfeer van vertrouwen te scheppen. De daaraan meewerkende jazzmuzikanten Jeroen Van Herzeele en Giovanni Barcella bereikten er ‘een directe communicatie’ mee, zoals Giovanni het uitdrukt. Muziek opent harten en horizonten. Maar ook verbale en gevoelsmatige contacten kwamen tot stand en resulteerden tenslotte in meer zelfkennis bij de spelers, een ruimere kijk op de psychiatrische problematiek, en voor de kinderen nieuwe ontspannings- en ontwikkelingsmogelijkheden.
Ook als toeschouwer kom je tot de conclusie dat theater niet louter kunst is, maar als medium heel wat betekent en vooral veel onthult over de mogelijkheden die de artistieke praktijk inhoudt voor een zinvol maatschappelijk leven. De betekenis van de tekst op het daarbij aansluitend en reeds genoemde spandoek op het einde van de voorstelling wordt nog versterkt wanneer dan nog het enorme ambachtelijk gecreëerde karkas van een spaceshuttle van hand tot hand in het publiek wordt doorgegeven: samenspel overstijgt de realiteit, bevrijdt, geeft vleugels aan hart en geest.
Het educatieve deuntje dat men in een dergelijke voorstelling zou kunnen verwachten, is zo weggespeeld in de kleurrijke fantasie van aankleding, beeldprojectie en creatieve toespelingen en vooral in de intermezzi van tenorsax Van Herzeele en jazzdrummer Barcella. Vanuit een uitermate bezield jazzy gevecht met hun instrumentarium wordt tegelijk het gevecht van een mens met de tekorten van zijn bestaan gesymboliseerd.
Jazz is, zoals bekend, mede een bijzonder programmatisch onderdeel van het Brugse kunstencentrum De Werf, dat Lucinda Ra als huiscollectief ook voor volgende producties kansen biedt. Een confrontatie van jazz en theater, zoals in Het Fioretti project, is er dan ook op zijn plaats met de verwachte uitstekende kwaliteit als resultaat.
De Bank van STAP
Een man alleen. Op een bank in een park. Wie is hij en waarom zit hij daar? Mensen lopen voorbij, sommigen onverschillig, anderen nieuwsgierig. De man kijkt rond of dommelt weg. Maar uiteindelijk komt toch iemand naast hem. Een man. Een vrouw. Oud. Jong. Frank Dierens vertolkt de eenzame man over wie Luc Nuyens (die samen met Dierens regisseert) aan de ene donkere zijkant van de scène de sobere en direct aansprekende tekst van Paul Verrept vertelt, terwijl aan de andere donkere kant David Bovée af en toe expressieve gitaarmuziek laat horen. De passanten zijn de spelers van STAP.
Na vele jaren toneelspelen zijn ze nog altijd even enthousiast. Het minste wat je er van kan zeggen is, dat ze op een bijzondere manier ontroeren. Dertig jaar begeleiding, vorming en vooral contacten met kunstenaars en met de ‘buitenwereld’ heeft Theater STAP tot een almaar toenemende waarde in het theater gemaakt, waar valide acteurs graag op bezoek gaan en mee samenwerken en meteen ervaren hoe mindervaliden (mongoloïden voor de buitenwereld) vanuit een poëtische puurheid spelen, die je niet altijd krijgt bij validen. Dit is nu ook weer het geval met De Bank, een sobere enscenering rond een parkbank met treffende
belichtingsbeelden, maar vooral met een duidelijke symboliek: de bank wordt stilaan een hele wereld waarrond en waarop verschillende mensen samendrommen. De eenzaamheid van de man bij het begin, is de eenzaamheid van iedereen, hoe verschillend die ook beleefd wordt en tot uiting wordt gebracht. Zoals men in Het Fioretti Project zoekt hoe mensen van verschillende makelij elkaar willen en kunnen ontmoeten, zo ook zoekt STAP met De Bank naar een zo groot mogelijke toenadering voor zoveel mogelijk mensen. Een parkbank is niet langer meer een mogelijkheid van afzondering of wegduiken, maar een plek van samenkomst, die bovendien in de versie van STAP in beweging komt. In een sterk beklijvend slotbeeld glijdt de hele cast op rails van de ene kant naar de andere en houden de spelers zich goed vast om toch maar niemand te verliezen. Samen spelend en confronterend op weg. Heerlijk ontspannend.
Info: www.theaterstap.be, www.hetfiorettiproject.be, www.dewerf.be
